Izveštaj sa terenskog istraživanja u Zaječarskom okrugu
May 7, 2010Odbor za istraživanje Komisije za tajne grobnice posetio je Zaječarski okrug u vremnu od 4-6 maja 2010. godine.
Sastav istraživačkog tima dr Momčilo Pavlović kordinator Odbora, mr Srđan Cvetković sekretar Komisija, član Komisije Dobrivoje Tomić
4. MAJA 2010.
- Prvog dana došli smo u Boljevac obišli i snimili lokaciju tajne gorbnice u Potoku Zmijanac na imanju Trujuć Petra. Na lokaciji postoji spomen obeležije u vidu krsta ali ne na samom mestu već desetinu metara pored budući da je teren nepristupačan. Lokalitet se nalazi u blizini puta za Zaječar pored samog potoka urasto u nisko rastinje i koprive. Deminezije su 30 X 10m, pretpostavlja se na osnovu iskaza svedoka i aktera da ima o najamnje 40 tela. Tela su vrlo plitko zakopana a teren vrlo mek takoda su prema svedocima često psi razvlacili kosti stradalih godinama nakon egzekucije. Pored snimanja lokacije intervjuisali smo nekiliko svedoka i uspotavili kontakte sa drugim svedocima.
5. MAJA 2010.
- Oko 10 časova posetili smo Okružni arhiv u Zaječaru i pregledali fond Narodnooslobodilačkog odbora 1944-1945. u kojime se nalaze značajni podaci o streljanim licima i konfiskovanoj imovini u ovom okrugu. Ustpostavili smo saradnju sa zaposlenim u Arhivu i dogovorili da se ovaj fond za potrebe arhive Komisije skenira ili slika.
- Održali smo konferenciju za štampu u prostorijama Arhiva za lokalne medije i apelovali preko istih da se građani jave na kontakt adrese i telefone i dostave informacije o streljanim licima kao i lokacijama tajnih grobnica.
- Uspostavili smo saradnju sa lokalnom samopuravom, razgovarali sa gradonačelnikom Boškom Ničićem o mogućnostima opštine da se pomogne rad Komisije kako u organizacionom i propagandnom smislu oko dostavljanja informacija i dolaženja do svedoka, tako i u procesu potvrđivanja likacija, sondiranja terena (moguće angažovanje lokalnih komunalnih preduzeća ) i kasnijem eventualnom pohranjivanju ostataka nakon eshumacije na gradskom groblju. Gradonačelnik Boško Ničić je u tom smislu obećao podršku koja bi se i institucionalizovala kroz osnivanje lokalne komisije koja bi saradjivala sa državnom komisijom oko prikupljanja materiajla za pokretanje istrage od strane okružnog tužioca.
- Članovi Komisije su se zatim uputili na teren gde su snimili lokalitet Kraljevica-podnožije gde je svedok Dobrivoje Tomić svedočio i jasno obeležio na kojem se tačno mestu nalazila masovna grobnica na kojoj je bio februara 1945. Godine u potrazi za ocem Dušanom Tomićem. Lokalitet se nalazi pored stadiona na rubu šume, vidno je promenjena konfiguracija a teren je džombast. Veličina lokalacije je oko 50 X 30 m. Prema svedocima ovde se nalaze tela oko 50-70 lica. Lokacija je obeležena krstom i podignuta je spome ploca koja je razbijena.
- Druga lokacija Kraljevica–Antena nalazi se na prilicno nepristupacnoj lokaciji na vrhu brda u neposrednoj blizini TV antene pored starog puta koji je danas utrastao u šumu. Prema preciznoj skici svedoka Laleta Đorđevića ubicirali smo lokalitet i snimili ga. Takođe smo na osnovu svedočenja V.M. iz sela Šarbanovaca obišli lokalitet kod Kasarne na ulazu u Zaječar iz pravca Boljevca, snimili lokaciju i svedočenje na licu masta. Budući da nismo imali dozvolu za ulazak u kasarnski krug snimili smo preko žice ali je teren vrlo vidljiv budući da na njemu nema nikakvih objekata. Sama kasarna je 1944. bila oko 100 metra više takoda je teren na kojem su bile grobnice kasnije pripojen kasarnskom krugu ali na njemu nije ništa rađeno. Sve ove lokacije i svedoke snimale je i ekipa produkcijske kuće Mreža koja pored priloga sprema i dokumentarni film o ovoj temi.
- Snimili smo i treću lokaciju na putu za selo Nikoličevo prema Boru, na osnovu iskaza svedoka u blizini Alapinsklog mosta gde su prema navodima straljani između ostalog ratni zarobljenici, Nemci, Belogardejci i ostali...
- Prema spiskovima i saznanjima do kojih smo do sada došli na svim lokacijama u Zajecaru stradalo je lokacijama više stotina lica.
- Uveče u 19 časova odražana je vrlo uspešna i posećena promocija rada Komisije u Centru za kulturu u Boru koju je organizovala direktorka Isidora Ivanović ujedno i saradnik Komisije, održana konferencija za štampu za lokalne medije na kojoj su građani upozanti sa radom komisije daljim planovima i apelovano na lica koja imaju saznanja o stradalima ili lokacijama da se jave Odboru za istraživanje.
- Lokalni istraživači is aradnici Komisije poput Radiše Dragićevića i Slobodana Jovanovića tvrde da je potrebno ispitati neke lokacije na Crnom vrhu u blizioni Bora gde se na osnovu iskaza takođe nalaze masovne grobnice iz ovog perioda....
6. MAJA 2010
Komisija je trećeg dana boravila na teritoriji opštine Knjaževac gde j na osnovu svedočenja snimila dve lokacijue prve na mestu zvanom kod Jevika (Jelaka) 2-3 km u brdu iznad Knejaževca a druga Lipovica oko 4-5km na udaljenom brdu od centra Knjaževca.
Prva Jelak je lako pristpapačna i nalazi se u retkoj borovoj šumi, obeležćena krstom i prilicno pogodna za sondiranje i eshumaciju, dimenzije oko 20X30m.
Druga veća i nepristupačnija Lipovica, iako obeležena omanjim krstom, nalazi se u gusto urasloj mladoj šumi na jednoj kosini obrasloj trnjem tako daje bio pravi podvig doći do nje i snimiti je (na čemu smo zahvalni saradniku Nebojši Đorđeviću koji je ispoljio izuzetan entuzijazam). Snimili smo takođe ui zgradu zatvora kod Bresta (danas zgrada lokalnog SUP-a) iz koje su građani odvođeni na streljanje. Prema svedočenjima i popisu koji do sada imamo na ovim lokacijama je straljano oko 150- 200 lica. Loakcije su obeležene vrlo skromnim obeležijima u vidu niskih drvenih krstova.
Posetili smo selo Gornje Zuniče na putu prema Zeječaru iz Knjaževca koje je imalo najviše žrtava u ovom kraju i razgovarali sa pojedinim svedocima i ugovorili nekoliko intervjua koje ćemo realizovati drugom prilikom...
Po povratku U Beograd na osnovui jedne dojave od grđana potvrđena je još jednom lokacija Lipovica s tim što je svedok tvrdio da desetinu metara gore i desno od krsta tako da na daljoj ubikaciji treba raditi...
Srđan Cvetković